یزدفردا:تاریخ ایران با جایگاه مرجعیت آشناست پایگاه اجتماعی و مردمی مراجع خصوصا نفوذ فتوای آنها بر مقلدین تاریخ سازبوده است جایگاه ممتاز معنوی، تعداد بیشمار مقلدین و استقلال مالی مرجعیت از نقاطبی بدیل آنها محسوب میشود از اینرو مراجع توانسته اند در طول تاریخ مواضع اسلام و مصالح مردم را مورد اهتمام قرار دهند.
به گزارش شفقنا، رضا تاران در یکی از مطالب وبلاگ نامه های حوزوی درباره نحوه اداره بیت مراجع می نویسد: جایگاه مرجعیت در جامعه دینی منحصر به حوزه های خاص نبوده است بلکه اقتدار همه جانبه ای را مهیا کرده است این مساله موجب شده است تا این نهاد مردمی به مرور و در اثر تجربیات شیرین و تلخ به مرور خود را تکمیل کند امروز تصمیم گیریهای کلان جامعه بدون موافقت مراجع سخت می نماید.
معنای نمادین بیت: بیت نماد پر اهمیتی است کلمه بیت در قرآن پانزده بار تکرار شده است و برای اشاره به کعبه،در مقام نخستین خانه، خانه خدا،خانه حرام، خانه مقدس بکار رفته است اصطلاح اهلبیت پیامبر ص به نزدیکترین کسان او یعنی چهارده معصوم اشاره دارد کاربرد "بیت" برای دفتر مراجع تقلید الهام گرفته از این موارد است.
ساختار بیت مرجع:
الف: مرجع تقلید :شخصی است که پس از تلاش و مجاهدتهای سالیان دراز و برحسب لیاقت علمی و اخلاقی بدرجه مرجعیت رسیده است وبدنبال آن است تا با اجتهاد در متون اسلامی بتواند وظایف خود و مقلدان را از متون دینی استنباط کند بیت مرجعیت در راستای انجام وظیفه شرعی تشکیل می شود تا بازوی کمکی برای مرجع باشد. عالی ترین اقتدار در بیت ،شخص مرجع تقلید است چرا که قوام بیت بوجود ایشان است .فلسفه وجود تشکیلات بیت  برای این است تا از ظرفیتهای مرجعیت در راستای نشر معارف اسلامی است ازینرو همه برنامه های دفتر حول دیدگاههای مرجع بسامان میرسد ممکن است مرجع از برنامه های جزئی باخبر نباشد اما برنامه های اساسی و کلی بر اساس دیدگاه مرجع تقلید شکل میگیرد ، مرجع تقلید یا بصورت مستقیم در موضوعات مهم اعمال نظر میکند یا اینکه در برخی امور عادی از طریق نصب افراد مورد اعتماد اهداف خود را دنبال میکند.
ب: رئیس دفتر: رئیس دفتر مرجع که نزدیک ترین و معتمدترین فرد برای مرجع محسوب میشود معمولا از میان فرزندان طلبه مرجع انتخاب میشود یا اینکه ممکن است داماد مرجع باشد واین در صورتی است که فرزندان مرجع طلبه نباشند یا اینکه از سطح علمی مناسبی برخوردار نباشند.رئس دفتر همه امورات دفتر را بدقت زیر نظر دارد تنظیم وقت ملاقات خصوصا ملاقاتهایی که جنبه سیاسی و اجتماعی با دقت انجام میشود تا از نفوذ کسانی که ممکن است بخواهند از طریق ملاقات با مرجع مشروعیتی دینی برای خود بتراشند جلوگیری شود ،فعالیتهای فرهنگی،امورات مالی،تنظیم روابط مرجع با شبکه وکلا و همه . همه تحت نظر رئیس دفتر قرار دارد. در کنار رئیس دفتر برخی از علما و شاگردان خاص مرجع نیز در زمینه سیاسی –اجتماعی به مرجع مشاوره میدهند. زیر نظر رئیس دفتر برخی از فضلا و طلاب امورات جاریه دفتر را انجام میدهند. مراجعات حضوری مقلدین و شبکه وکلا این امکان را برای مرجع فراهم میکند تا ایشان اطلاعات بسیار خوبی از مسائل حتی جزئی سراسر کشور بدست آورند حتی یکی از مراجع روزگاری به یکی از وزرای سابق اطلاعات گفته بود که اطلاعات مراجع، زنده و قابل اعتمادتر از وزارت اطلاعات است.
ج:شورای استفتاء: شورای استفتا به مجموعه مجتهدانی گفته می‌شود که درباره یک مسئله شرعی، تحقیق و تفحص می‌کنند و درنهایت در بیان حکم تکلیفی آن مسئله، به مرجع‌تقلید نظر مشورتی می‌دهند. استفتا یا همان درخواست فتوا، سنتی است که از گذشته مرسوم بوده و براساس آن مردم احکامی را که نمی‌دانستند و به آن مبتلا می‌شدند، از مراجع تقلید سئوال می‌کردند. این سئوال از مرجع تقلید همان استفتا است.
گستردگی روزافزون ابتلائات مردم و حجم زیاد مقلدان باعث شده که حجم سئوال‌ها و تنوع آن نیز گسترده شود. این گسترش احکام و استفتائات از طرفی و فراواني اشتغالات مراجع از دیگر سو، زمینه نیاز به این مجموعه یعنی شورای استفتا را فراهم کرده است.هر مرجعی برای اینکه بتواند در مسائل جدید (مسائل مستحدثه) در کمترین فرصت، نظري درست ارائه کند، مجموعه‌ای از شاگردان مبرز خود را که نسبت به مبانی فقهی و اصولی آن مرجع، آگاهی کامل دارند جمع‌آوری می‌کند. این شاگردان که درحقيقت حلقه شورای استفتا را تشکیل می‌دهند، فتوای جدید مرجع محترم را نقد و بررسی می‌کنند و آن مرجع پس از نقد و بررسی‌ها نظر نهایی خویش را بیان می‌کند .  در کنار کار اصلی، شورای استفتاء کتابهای علمی مرجع را تصحیح و آماده چاپ میکنند همچنین تقریرات درس مرجع تقلید که توسط برخی از شاگردان نگاشته میشود توسط شورای استفتاء مورد بازبینی و نظارت قرار میگیرد و نهایتا با تایید مرجع به چاپ میرسد. و نهایتا اینکه ممکن است برخی از اعضای شورای استفتاء در دفتر مرجع حضور داشته باشند و به سوالات شرعی مراجعه کنندگان پاسخ دهند.
د: شبکه وکلا: مرجع تقلید در شهرهای بزرگی نظیر قم، تهران، مشهد، نجف و برخی از کشورهای خارجی دفتر دارند که امورات مقلدین مرجع را انجام میدهند اما در اکثر نقاط کشور مرجع تقلید علمایی را از طرف خود وکیل می کند تا محسوب میشوند مراجعه کنند وظیفه اصلی این وکلا جمع آوری خمس و پاسخ به سوالات مقلدین است و برخی از فعالیتهای فرهنگی که از سوی دفتر مرجع برنامه ریزی میشودتوسط وکلا در شهرستانها مدیریت میشود.هر از گاهی به دیدار مرجع میروند تا هم از وضع مقلدین مرجع تقلید در شهر خود گزارشی ارائه دهند وهم مسائل فرهنگی و سیاسی شهر خود را به مرجع ارائه نمایند از اینرو مرجع تقلید با اطلاعاتی زنده و ملموس روبرو است . شبکه وکالت با توجه به انسجام خود قدرت خوبی را در مواقع حساس دارد تا در صورت نیاز استفاده شود.
ح: امور مالی: مقلدین مرجع بر اساس وظیفه شرعی موظفند یک پنجم سود خالص سالیانه خود را به مرجع تقلید تسلیم کنند تا در زمینه نشر اسلام هزینه شود این مالیاتهای شرعی از طریق شبکه وکلا جمع آوری شده و به دفتر تحویل می گردد البته مرجع تقلید در برخی موارد اجازه میدهد بخشی از این پول با تدبیر وکیل در همان منطقه هزینه شود اما بخش اصلی آن به دفتر مرجع تقلید تسلیم می شود تا در اموری که شرع اجازه ی آن را داده است مصرف شوند تامین شهریه طلاب ،تامین هزینه های جاری مدارس علمیه،کمک به نیازمندان، ساخت بیمارستان های خیریه و... مدیریت امور مدارس ،کتابخانه هایی که زیر نظر مرجع اداره میشود ،موسسه های آموزشی ،از کارهای مهم این بخش میتوان به دفتر شهریه طلاب اشاره کرد که به طلابی که در حوزه تحصیل میکنند ماهیانه کمک هزینه تحصیلی پرداخت میشود تا کسانی که عمر خود را صرف یادگیری و ترویج اسلام کرده اند بتوانند در دوره تحصیل از حداقل های زندگی برخوردار باشند.
خ:امور فرهنگی: این بخش نیز وظایف خاصی دارد چاپ و پخش کتابهای مرجع تقلید خصوصا رساله عملیه ،استفتائات و کتابهای مرجع،فراهم کردن زمینه نماز جما عت،ملاقاتهای عمومی در قالب روضه های روز جمعه با حضور مرجع،برگزاری مراسم اعیاد مذهبی در حضور مرجع،کارهای فرهنگی دفتر و برنامه ریزی آن برای همه مناطق کشور، اداره سایت اینترنتی  و... از کارهای امور فرهنگی به شمار میشود
-تشکیلات بیت بیشتر روال مردمی دارد تا بوروکراتیک به این معنا که اکثر کسانی که در این چرخه قرار دارند مشغله اصلی آنها کار دیگری است بطور مثال اکثر اعضای شورای استفتاء از مدرسین حوزه هستند یا شبکه وکلا هر کدام در شهر خود از علما محسوب شده و در کنار کار اصلی خود کار وکالت را نیز انجام میدهند.
-این تشکیلات با توجه به میزان مقلدین یک مرجع ممکن است گسترده یا محدود باشد برخی از مراجع که از مقلدین کمتری برخوردارند با کمک چند نفر همه امور را اداره می کنند .

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا